demokratia
Transcrição
demokratia
politika demokratia zaza firaliSvili rafaeli, aTenis skola, 15101511, freska, vatikani. rogori mmarTvelobis wess gulisxmobs cneba demokratia termini „demokratia“ berZnuli warmomavlobisaa da saxalxo mmarTvelobas niSnavs (berZn. „demos“ — xalxi; „kratos“ — kanoni, Zala). igi warmoadgens sazogadoebrivi cxovrebis iseT formas, rodesac yvela sazogadoebriv an saxelmwifoebriv gadawyvetile bas moqalaqeebi kenWisyris gziT iReben mas Semdeg, rac Seiswavlian da Seajereben yvela Sexedulebas. cxadia, gadawyvetilebas ver miiRebs mTeli sazogadoeba erTad. amitomac, gadawyvetilebis miRebis uflebas sazogadoeba garkveuli vadiT gadascems Tavisu fali da samarTliani arCevnebis gziT arCeul pirs an pirTa jgufs. erTi SexedviT, es sakmaod naTeli da gamWvirvale sistema isto riulad sakmaod rTuli asaTvisebeli aRmoCnda yvela xalxisaTvis. aucilebelia garkveuli istoriuli gamocdileba saimisod, rom mTelma sazogadoebam da misi wevrebis sakmarisma raodenobam SeiZi nos is unarebi, romlebic amgvari sistemis amuSavebisaTvis aris aucilebeli. marmarilos fila aTenidan. aTenuri dekreti tiraniis winaaRmdeg, Zv.w. 336, gamo saxulia demokratia – qalis saxiT, romelic gvirgvins adgams moxuc kacs – demoss. 22 kanonmdebloba, rogori idealuric ar unda iyos, adamianebisa da maTi unarebis gareSe ver „imuSavebs“. ganvlilma ocdaxuTma welma Cveni qveynis uaxles istoriaSi dagvanaxa bevri winaaRmdegoba, ro melic jerac gadasalaxi gvaqvs saimisod, rom Cvens sazogadoebasa da saxelmwifoebriv sistemas demokratiuli erqvas. demokratia ratom unda mivaniWoT upiratesoba demokratias mmarTvelobis sxva sistemebTan SedarebiT avtoritarizmis dros sazogadoebrivi cxovrebis TiTqmis yvela safexurze gadawyvetilebebs iReben calkeuli pirebi da jgufebi, romelTa Zalauflebac droSi ar aris SezRuduli. Zalaufleba eyrdnoba ara yoveli, TiToeuli da calkeuli adamianis nebas da racionalur azrs, aramed tradiciulad miCneul warmodgenebs, samxedro Zalas da a.S. cxadia, cxovrebis tradiciul formebs gafrTxileba unda. maT gareSe esa Tu is sazogadoeba SeiZleba globalur samyaroSi dai kargos. meore mxriv, tradiciebTan zedapirulma da radikalurma „mijaWvulobam“ qveyana SeiZleba kacobriobis erTiani cxovrebisa gan gaaucxovos. Tumca, es ukve sxva saubris Temaa. rogor iqmneba is sazogadoebrivi garemo, romelSic Cven vcxovrobT, vmoqmedebT, garkveul adgils vikavebT davubrundeT Cvens mTavar problemas. albaT, garkveul asakSi nebismier adamians uCndeba kiTxva, Tu rogor iqmneba is garemo, ro melSic cxovrobs. ramdenadac amjerad sakiTxi demokratias, ro gorc movlenas, Seexeba, am zogad kiTxvas ufro konkretuli saxe SeiZleba mivceT: avtoritarizmi – mmarT velobis sistema, romelic uzrunvelyofs xalxis abso lutur morCilebas. avtori tarizmi, rogorc sistema, ZiriTadad politikur sferos moicavs – idevnebi an opoziciuri politikuri partiebi da liderebi. amasTa nave, totalitarizmisagan gansxvavebiT, avtoritarizmi mosaxleobas Tavisufali moRvaweobis gacilebiT ufro farTo areals utovebs. es gansakuTrebiT iTqmis ekono mikis sferoze, rodesac mmarTvelobis avtoritaru li wesi egueba ekonomikur liberalizms da ar zRudavs kerZo samewarmeo Tu komerci ul saqmianobas. mmarTvelobis amgvari wesis nimuSia frankos mmarTveloba espaneTSi (19391975) an pinoCetis reJimi civi omis periodSi CileSi (1973 wlidan). rogor iqmneba is sazogadoebrivi garemo, romelSic Cven vcxovrobT, vmoqmedebT, garkveul adgils vikavebT da ase Semdeg? ra roli gvaqvs Cven Tavad da sxva adamianebs am sazogadoebrivi garemos Seqmnis saqmeSi, piradad me da TiToeul Cvengans, rogorc erT calkeul adamians? ramdenad vflob imis unars da codnas, rom raime cvlileba Sevitano am garemoSi? an, iqneb, yvelaferi winaswarvea gansazRvruli? anac yvelafers viRac umaRlesi kompetenciis mqone adamianebi gansazRvraven da amaoa Cemi mcdeloba, odnav mainc ukeTesi gavxado Cemive garemo? Tuki raimes ukeTesobisaken Secvla SeiZleba, rogor unda moxdes es? SemiZlia Tu ara, raime cvlilebebi Sevitano am procesebSi? 23 politika kidev Zalian bevri kiTxvis CamoTvla SeiZleba, rodesac sakiTxi yoveli Cvenganis mimarTebas Seexeba im sazogadoebasTan, romelSic vcxovrobT. dameTanxmebiT, Znelia, adamiani Seeguo im azrs, rom Cven da CvenisTanebs arafris Secvla ar SegviZlia da rom mxolod CvenTvis ucxo garemoebebsa da adamianebze varT damokidebuli. sazogadoebis demokratiulobaze saubari SeiZleba maSin, rodesac sazogadoebis wevrTa mniSvnelovani raodenoba grZnobs, rom mas aqvs ufleba, unari da movaleoba, monawileoba miiRos Tavisi sacxovrebeli garemos Seqmnis saqmeSi da SeuZlia es sayovelTao, Tanasworuflebiani, Tavisufali arCevnebis an kenWisyris meSveobiT ganaxorcielos. am dros saqme mxolod politikur cxovrebas ar exeba. sazo gadoebis demokratiuloba Cans misi cxovrebis yvela aspeqtSi, problemaTa gadawyvetis yvela safexurze. Tu sazogadoebas demokratiuloba ar axasiaTebs maSin, rodesac qvey nis masStabebTan SedarebiT mcire saqmeebis mogvarebas cdilobs, Zneli warmosadgenia, man politikuri arCevnebis dros gamoiCinos demokratiuloba. maSasadame, laparaki SeiZleba garkveul unareb ze, romelTa mflobelebic unda iyvnen sazogadoebis wevrebi da romlebsac isini Tavisi erToblivi sasicocxlo garemos Seqmnisas eyrdnobian. aucilebelia erTgvari samoqalaqo siqvele da sibrZne, rogorc amas Zveli berZnebi ambobdnen, radgan TavisTavad arCevnebSi erT jeradi monawileobis miReba ar warmoadgens sazogadoebrivi cxov rebisa da sasicocxlo garemos gaumjobesebis garantias. aTenuri ostrakebi zed warweri li berZnuli saxelebiT – Zveli saberZneTis (gansakuTrebiT aTenis) demokratiis erT-erTi gamoxatuleba. moqalaqeebi Tixis qoTnebis namtvrevebze sakuTari Sexedulebisamebr kawravdnen ama Tu im gamorCeuli moqalaqis saxels da monawileobdnen kenWisyraSi, romlis Sedegadac miiReboda gadawyvetileba, romeli moqalaqe gaeZevebinaT polisidan. moqalaqee bi am gziT Tavs izRvevdnen ama Tu im gavleniani piris xelSi Zalauf lebis gadasvlisgan. 24 ra aris sazrisis monopolia bevr adamians axasiaTebs gulubryvilo rwmena, TiTqos SeiZleba arsebobdes konkretuli adamianebis, Tanamedroveebis an winapre bis, mier erTxel da samudamod gaxmovanebuli raRac konkretuli idea, romelsac saxelmwifoebrivi aRmSeneblobis yvela aspeqti unda daeqvemdebaros. amiT isini TiTqos gaurbian pasuxismgeblo bas im samyaros gamo, romelSic cxovroben. situacias, rodesac romelime piri an sxva adamianebi sakuTar Tavs miaweren vinmes amom wurav codnas imisa, Tu rogor unda moewyos adamianebis Tanacxov reba, sazrisis monopoliis principi hqvia. avtoritarizmi demokratia da misi ukiduresi forma totalitarizmis saxiT swored am prin cips eyrdnoba. Tu adamians sakuTari samoqalaqo Rirsebis grZnoba aqvs, igi ver Seegueba aseT viTarebas. sazogadoebriv cxovrebaSi sruluflebiani monawileoba misTvis sakuTari pirovnebis ganxor cielebis aucilebeli pirobaa. romeliRac pirovnebas SesaZloa Zalze maRali kompetencia hqondes raime konkretul sferoSi, mag ram es sruliadac ar niSnavs, rom man yvelaferi icis da yvelaferi SeuZlia. aucileblad dadgeba momenti, rodesac igi amowuravs Tavis resursebs. Tu sazogadoeba ver SeZlebs igi ganze gaswios samarT liani da Tavisufali arCevnebis gziT, aucileblad mi viRebT avtoritarizmis ama Tu im formas. sazogadoeba Tavisi gan viTarebis gzaze CixSi aRmoCndeba xolme. totalitarizmi – antidemokratiuli politikuri wyoba, reJimi, romlis drosac saxelmwifo sru lad aris gabatonebuli sazogadoebasa da pirovnebaze. saxelmwifo eswrafvis sazogadoebis yvela sferoze daamyaros kontroli, socialur-politikur cxovrebaSi gauqmebulia pluralizmis prin cipi, socialur-politikuri winaaRmdegobebis regulireba xdeba Zalismieri meTodebiT. poli tikuri xelisufleba pretenzias acxadebs mosaxleobis sayovelTao interesebze. am sayovelTao interesebSi adgili ar rCeba pirovnebisa da politikis sxva subieqtebis interesebisaTvis, Tavis ufali politikuri moRvaweobisaTvis, rac individis xelisuflebisagan gaucxoebas iwvevs. indi vids warTmeuli aqvs TviTregulaciis da TviTganviTarebis SesaZleblobebi, ugulebelyofilia pirovnebis uflebebi da Tavisuflebebi. xelisuflebis legitimacia emyareba Zaladobas, saxelmwi fos monoideologias. Sesabamisad, totalitaruli reJimi – es aris saxelmwifos mTliani da yovlis momcveli kontroli sazogadoebrivi cxovrebis yvela sferoze Zalismieri meTodebis gamoyenebis gziT. aTenis agora 25 politika eqstremizmi – politikuri problemebis ukiduresi gze biTa da saSualebebiT gadaW risaken midrekileba, dasaxu li miznebisa da amocanebis misaRwvad yvelaze radikalu ri saSualebebis moxmoba, maT Soris Zaladobis, teroris gamoyeneba. eqstremizmis ZiriTadi wyaroa politikuri da socialuri struqture bis deformacia, araswori nacionaluri da ekonomiku ri politika. Tanamedrove epoqisaTvis damaxasiaTebe lia eqstremizmis sxvadasxva saxeoba, rogorc memarcxene (misi yvelaze tipuri nimu Sia italiuri da germanuli „wiTeli brigadebi“), ise memarjvene (uwinares yovlisa, neofaSisturi organizaciebi) tipisa. damkvidrebis sferos mixedviT arsebobs nacional isturi eqstremizmi, religi uri eqstremizmi, liberaluri eqstremizmi. pirovnebas an pirTa jgufs SeiZleba hqondes garkveuli re sursi im sikeTeebisa, romlebic mas SeuZlia SesTavazos sazoga doebas. mocemul istoriul momentSi man SeiZleba sazogadoebas warudginos sruliad gamarTlebuli da garemoebebisaTvis Sesa ferisi saxelmwifoebrivi programa da adamianebs am programis gamJRavnebis unaric daanaxos. swored konkretuli programa da misi ganxorcielebis unaria misi resursi. magram, rogorc vTqviT, es resursi amowurvadia. demokratiulia is sazogadoeba, romelic ganWvrets ra am resursis amowurvas, samarTlebrivi gzebiT Secv lis Zvel mmarTvelebs axali an ganaxlebuli resursebis mqone Zve li politikuri jgufiT. Tuki sazogadoebis wevrTa mniSvnelovani nawili nebiT Tu uneb lied iziarebs sazrisis monopoliis princips, es niSnavs, rom moce mul sazogadoebaSi dabalia optimaluri Sedegebis miRwevisaken mimarTuli samoqalaqo dialogisa da diskusiis xarisxi. „sazrisis mflobeli“ sazogadoebis wevrebi mimarTaven ara dialogs, aramed TiTqos monologis reJimSi arian. isini dialogis unars moklebu li arian, rasac Sedegad unayofo eqstremizmi, msoflmxedvelob rivi qaosi da sazogadoebis mier wlebis ganmavlobaSi erTi adgi lis tkepna mosdevs. ra aris avtoritarizmi sazogadoebaSi, sadac adamianebi naklebad cdiloben wonaswo robisa da konsensusis wertilebis moZebnas, iolad batondeba ra dikalizmi, iolad iRebs iniciativas agresiuli umecreba da agre siuli uzneoba, rac xSirad Sedegad gvaZlevs ganwyobas, rogorme gamoZebnon viRac gansakuTrebuli pirovneba, visac qveynis marTvis srul uflebas gadaabareben yovelgvari SezRudvis gareSe. avtoritarizmi eyrdnoba adamianebis rwmenas, rom amqveynad SeiZleba arsebobdes viRac saswaulTmoqmedi, vinc yvelaze kargad icis ra da rogor unda gaakeTos, yvela danarCeni ki morCilad unda gahyves mas. amitomac iyo, rom mraval qveyanaSi qaossa da samoqalaqo da pirispirebas diqtatura mohyveboda. sazogadoebis wevrebi ver axerxebdnen Tavisi sasicocxlo garemos mosawesrigeblad dialo gisa da TanamSromlobis reJimis gamomuSavebas. amas ki uneblied mosdevs nacionalisturi da religiuri eqstremizmi da sxva yaidis eqstremizmi. 26 demokratia aseTi sazogadoebisaTvis damaxasiaTebeli eqstremizmi, rogori keTilSobili miznebiTac ar unda gamodiodes igi, aucileblad miimarTeba sazogadoebis sakmaod didi nawilis Tavisuflebisa da interesebis winaaRmdeg. nacionalisturi da religiuri eqstre mizmi aucileblad iqceva monoreligiuri da monoeTnikuri sazoga doebis idead. magaliTisTvis, liberaluri eqstremizmi daupiris pirdeba sazogadoebrivi cxovrebis yvela tradiciul formas da Seecdeba, Tavisuflebis ganyenebul ideas dauqvemdebaros sazoga doebrivi cxovreba. arsebobs erTi cnobili gamonaTqvami: SeiZle ba giyvardes mTeli kacobrioba, Tayvans scemde adamianis, rogorc aseTis, Tavisuflebas ise, rom ar giyvardes konkretuli adamiani an adamianTa jgufebi da ar aRiarebde konkretuli adamianis Ta visuflebas. gavixsenoT, rom rogorc safrangeTis, ise ruseTis revo luciis Semdeg xelisuflebis saTaveSi mosuli adamianebi swored Tavisuflebisa da Tanasworobis saxeliT axorcielebdnen represiebs. kasius longinusis dros moW rili dinari (liTonis fuli), Zv.w.63, gamosaxulia romaeli mamakaci xmis micemisas. yvela SemTxvevaSi eqstremistuli msoflmxedveloba cdilobs, sazogadoebrivi da saxelmwifoebrivi cxovrebidan gandevnos yve la, vinc gansxvavebulia. saqme is aris, rom, rac ar unda erqvas mas, igi ufro emociuria da koleqtiur vnebebs eyrdnoba, vidre ra didi britaneTis parlamentis sxdoma 27 politika cionaluri da dialogis unaris mqone ram. Sedegad viRebT saxelm wifoebriv da sazogadoebriv cxovrebas, romelic usamarTloa da xSirad ulmobelic gansxvavebulis mimarT. es ki saxelmwifoebrivad aris saSiSi. Znelia Sedges iseTi saxelmwifo, sadac yoveldRiurad ar zrunaven calkeuli adamianebisa da adamianTa jgufebis inte resTa daaxloebaze. amgvari saxelmwifosaTvis eTnikuri, reli giuri Tu, zogadad, msoflmxedvelobrivi umciresobebi yovel Tvis iqneba erTgvari Senelebuli moqmedebis naRmi. gamocdil sazogadoebebSi ician es da amitomac zrunaven, rom gansxvavebul Ta uflebebi daicvan ise, rom amiT umravlesobis uflebebi ar Sei laxos da piriqiT. amgvari balansis miRweva urTulesi saqmea da yoveldRiur zrunvas moiTxovs. mesianizmi (momdinareobs ebrauli sityvidan „mesia~, rac kurTxeuls, cxebuls niSnavs) – gvxvdeba sxvadasxva religiaSi da am saxelwodebiT moixsenieba is mistikur-re ligiuri Teoriebi da rwme na-warmodgenebi, romelTa Tanaxmad, esa Tu is eri, ena, miwa-wyali da a.S. RvTis mier sxva erebze, enebsa da qveyneb ze aRmatebuli madliTaa cxebuli da gamorCeulad maRali misia akisria. 28 ra aris Tavisufleba demokratiis pirobebSi axalgazrda asakSi adamians win usasrulo perspeqtivebi egule ba. es gancda iseTi mZafria xolme, rom zogs verc ki warmoudge nia, Tuki raimem SeiZleba misi Tavisufleba SezRudos. Semdeg mas ukve uwevs darwmuneba, rom garda misi Tavisuflebisa, arse bobs meore adamianis Tavisuflebac da erTaderTi, ramac misi Ta visufleba SeiZleba SezRudos, sxvisi Tavisuflebaa. igi ver iqne ba Tavisufali adamiani, Tu mis garSemo ar arian sxva Tavisufali adamianebi. Tavisufleba ar niSnavs TviTnebobas da Tavisufleba da pasuxismgebloba erTi medlis ori mxarea. Tu adre mas Tavi si cxovreba uwyvet monologad warmoedgina, ris gamoc mudmivad da unayofod ekamaTeboda sxvebs, simwifis asakSi igi iazrebs, rom mniSvnelovania sxva adamianebTan TanamSromloba. Tu sazogadoeba Si amgvari adamianebis garkveuli kritikuli raodenoba arsebobs, demokratiis aucilebeli piroba – yvela mxarisaTvis optimalu ri Sedegis misaRwevad mimarTuli dialogi – ganxorcielebadia. winaaRmdeg SemTxvevaSi, gveqneba msoflmxedvelobrivi kakafonia, romelsac araferi kargi ar mosdevs da, rogorc vTqviT, sakuTar unarianobaSi sasowarkveTili adamianebi kvlav da kvlav mavani sas waulTmoqmedis Zebnas iwyeben, visac mTel Tavis uflebebs gadaaba reben. cxadia, amgvari saswaulTmoqmedebi mxolod gulubryvilo politikur miTosSi arseboben. amitomac saswaulTmoqmedis ga mogonebas garduvalad mosdevs gulis acrueba da axali saswaulT moqmedis Zebna. ase SeiZleba sazogadoeba aRmoCndes dausrule bel da unayofo wreSi, sanam sazogadoebis mniSvnelovani nawili ar igrZnobs, Tu ramdenad aucilebelia konkretuli Sedegebisaken mimarTuli sazogadoebrivi diskusia da rom droa, calkeulma ada mianebma mainc daaRwion Tavi umwifrobis mdgomareobas. avtorita demokratia rizmis daSvebiT sazogadoeba aRiarebs, rom mas ar ZaluZs sakuTari Tavis patronoba, rom mis calkeul wevrebs Tavi ver dauRweviaT pirovnuli mesianizmisaTvis, sazogadoebriv jgufebs ki – eqstre mizmisaTvis. avtoritaruli mmarTveloba am dros erTaderT gamo savlad rCeba. eqstremizmsac da mis Sedegad gaCenil avtoritarizmsac safuZv lad udevs utopiuri warmodgena imis Sesaxeb, rom idealu ri saxelmwifoebrivi da sazogadoebrivi cxovrebis asaSeneblad sruliad martivi da yvelasaTvis iolad gasagebi RonisZiebebia gasatarebeli. isini aigeba erTgvar gulubryvilo rwmenaze imi sa, rom istoriis bednieri dasasruli da, Tu SeiZeba iTqvas, mzis meufeba aqvea, erTi xelis gawvdenaze, da boroti Zalebi Tu daiZ levian, idealuri sasicocxlo garemo bevri Zalisxmevis gareSe damkvidrdeba. adamianebi iolad da xalisiT iviwyeben, rom ara Tu idealuri, normaluri sasicocxlo pirobebis misaRebadac ki didi, droSi gaWimuli Zalisxmevaa saWiro da rom ar arsebobs iseTi jadosnuri formulebi, romlebic am Zalisxmevis aucileblobisa gan gagvaTavisufleben. demokratiis qalRmerTi – 1989 wlis gazafxulze CineTis did qalaqebSi milionobiT xalxi gamovida quCaSi Tavisuflebisa da demokratiis moTxovniT. samxatv ro akademiis studentebma pekinSi 4 dReSi rkinis armaturaze peno plastisa da papiemaSes gamoyenebiT Seqmnes demokratiis qalRmerTis 10-metriani qandakeba, romelic xelisuflebam mitingis daSlisas gaanadgura. am movlenebis soli darobis niSnad ramdenime qveyanaSi, ramdenime qalaqSi, daidga am qan dakebis aslebi sxvadasxva inter pretaciiT amitomac demokratia aris ara raRac prestiJuli ram, yvelaze mowinave qveynebSi rom aris gabatonebuli da Cvenc unda mivbaZoT, aramed sruliad garduvali da aucilebeli sazogadoebrivi urTi erTobis forma saimisod, rom Tavi davaRwioT ukidures ganwyo bilebaTa maxes da nabij-nabij vaSenoT Cveni sacxovrebeli garemo da saxelmwifoebrioba. demokratia sakuTari Rirsebis saqmea yvela im adamianisaTvis, visTvisac Tavisufleba da saxelmwifoebriv Tu sazogadoebriv saqmeebSi monawileoba pirovnebis ganuyreli ufleba da movaleobaa. adamiani mzad aris sxvebTan dialogisa da TanamSromlobisa Tvis. amgvari adamianebis aucilebeli raodenobis gaCenas, cxadia, garkveuli istoriuli gamocdileba esaWiroeba da Cven swored axla, damoukideblobis mopovebis Semdgom wlebSi viZenT mas. aranakleb mniSvnelovania ganaTleba. ganaTleba adamians sa Sualebas aZlevs, rom ase Tu ise obieqturad gansazRvros Tavisi samoqalaqo Rirseba, Tavisi sazogadoebrivi roli da sruli samo qalaqo pasiurobis an, piriqiT, Tavisi gansakuTrebuli misiisa da rolis ganwyobebs ar mieces. 29
Documentos relacionados
Tavisuflebis didi qartia
damoukidebel sam Stod – sakanonmdeblo (parlamenti), aRmasrulebeli (mTavroba)
da sasamarTlo. am rTuli sistemis mizania, rom yoveli mniSvnelovani politikuri
gadawyvetileba da kanoni Seesabamebodes sa...
qarTuli sazogadoeba da evropuli Rirebulebebi
swored holandiis istoriis erTi etapis Seswavla qmnis saTanado safuZvels Cveni istoriis zogierTi stereotipis gadasinjvisaTvis. magram sakiTxavia: mainc rogor moaxerxes holandielebma TavianTi resurse...
Untitled - Georgian Foundation for Strategic and International Studies
oficialuri mediis da wyaroebis mixedviT, TurqeTi
ukmayofiloa imiT, rom miuxedavad ramdenime aTeuli wlis
asocirebis SeTanxmebisa, ver xdeba evrokavSiris sruli
wevri, axlo aRmosavleTSi mimdinare proc...