na ivolatabu - Akamaihd.net

TISEBA 1, 2 0 1 5
34567
O RAWA NI
KILA VINAKA
NA IVOLATABU
34567
Vol. 136, No. 23
DECEMBER 1, 2015
iTabataba Yadua:
52,946,000 ENA 251 NA VOSA
TISEBA 1, 2015
Semimonthly
FIJIAN
NA VALE NI VAKATAWA qo e
vakalagilagia na Kalou o Jiova ni
iLiuliu ni lomalagi kei na vuravura.
E vakacegui ira na tamata ena
itukutuku vinaka ni sa voleka ni
vakaotia na veika ca kece na
Matanitu vakalomalagi ni Kalou,
qai veisautaka na vuravura me
parataisi. E uqeti keda meda
vakabauti Jisu Karisito, ni a mate
meda rawa ni bula tawamudu kina,
sa veiliutaki tiko vakatui ena
Matanitu ni Kalou. E tekivu tabaki
sara na mekesini qo mai na 1879,
e sega tale ga ni tokona na veika
vakapolitiki. E yavutaki sara ga
ena iVolatabu.
ULUTAGA LEVU
O Rawa ni Kila Vinaka na iVolatabu
TABANA E 3-7
Cava Mo Kila Vinaka Kina na iVolatabu? 3
iVola me Kilai Vinaka 4
iVukevuke me Kilai Vinaka Kina na iVolatabu 6
ESO TALE NA ULUTAGA
Ena Oti na Veivakaisini? 8
O Bau Kila? 11
O via kila eso tale na
ivakamacala se mo vulica
wale na iVolatabu?
Rai ena www.jw.org
se volavola qai vakauta ina
dua na katonimeli qo.
E iMatai ni Tui Tabu o Pita? 12
Ra Taroga na Dauwiliwili. . .
Na Cava e Cala Kina na iValavala e Dau
Vakayacori ena Kirisimasi? 15
Saumi na Taro Vakaivolatabu 16
For FIJI:
Jehovah’s Witnesses
PO Box 23
Suva
For AUSTRALIA:
Jehovah’s Witnesses
PO Box 280
Ingleburn, NSW 1890
O rawa ni raica na lisi ni katonimeli kei
na itikotiko kece e veiyasai vuravura ena
www.jw.org/fn/veitaratara-mai.
˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙˙
E sega ni volitaki na ivola qo. Ia e vakarautaki
me dau caka tale ga kina na veivakavulici ena
iVolatabu e vuravura raraba qai tokoni ena cau.
Na tikinivolatabu kece mai na Vakatekivu ina Vakatakila e lavetaki mai na iVolatabu—Vakadewa
ni Vuravura Vou, vakavo ga ke vakatakilai toka.
The Watchtower (ISSN 0043-1087) is published
semimonthly by Watchtower Bible and Tract
Society of New York, Inc.; L. Weaver, Jr.,
President; G. F. Simonis, Secretary-Treasurer;
25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483,
and in Australia by Watchtower Bible and Tract
Society of Australia, 12-14 Zouch Road, Denham
Court, NSW 2565. Periodicals Postage Paid at
Brooklyn, NY, and at additional mailing
offices. POSTMASTER: Send address changes to
Watchtower, 1000 Red Mills Road, Wallkill, NY
12589-3299. 5 2015 Watch Tower Bible and
Tract Society of Pennsylvania. Printed in Australia.
s
KENA IKURI ENA INTERNET
SAUMI ESO TALE NA TARO
VAKAIVOLATABU
TISEBA 1 , 2 0 1 5
34567
O RAWA NI
KILA VINAKA
NA IVOLATABU
RAWA NI
DOWNLOAD NA
MEKESINI QO ENA
INTERNET MO
WILIKA
Does Science Agree
With the Bible?
r
(Rai ena vakavalagi BIBLE
TEACHINGS ˛ BIBLE QUESTIONS
ANSWERED)
ULUTAGA LEVU
Cava Mo Kila Vinaka Kina
na iVolatabu?
“E ivola kilai levu na iVolatabu. E nodra ga na vulagi, e
sega ni yaga vei keimami e Jaina.”—O LIN, JAINA.
“Au sega tiko mada ga ni kila vinaka na neimami
ivolatabu na Idu. Meu qai kila sara vakacava na
iVolatabu?”—O AMIT, IDIA.
“Au doka na iVolatabu ni ivola makawa, au rogoca
tale ga ni levu era dau volia. Ia au se sega ni bau
raica e dua na kena ilavelave.”—O YUMIKO, JAPANI.
E levu e veiyasa i vuravura era doka na iVolatabu, ia era rairai sega ni kila vinaka sara na veika e volai tu kina. Era wili
tiko kina e vica vata na milioni e Esia kei na veivanua
mada ga sa tu kina vakarawarawa na iVolatabu.
De o na taroga, ‘Cava meu kila vinaka kina na iVolatabu?’
Ena yaga vakalevu mo rawa ni:
˙ Lomavakacegu, o marau tale ga
˙ Walia na leqa vakavuvale
˙ Valuta na lomaocaoca
˙ Veimaliwai vinaka
˙ Vakayagataka vakavuku na ilavo
Dikeva mada na ka e kaya na marama ni Japani o Yoshiko. E via kila na iVolatabu, mani vakawilika. Cava e vakila?
E kaya: “E vukei au na iVolatabu me vakainaki noqu bula,
meu nuitaka tale ga na veigauna se bera mai. Au sa qai lomavakacegu.” A vakadikeva tale ga na iVolatabu o Amit, a
tukuni taumada qai kaya: “Dua na ka noqu kurabui. Era tu
ena iVolatabu na ivakasala yaga me baleti keda kece.”
E yaga sara vakalevu na iVolatabu ena nodra bula e vica
vata na milioni. Vakacava mo dikeva tale ga na kena yaga.
Me ikuri ni vakamacala me
baleta na yaga ni iVolatabu,
raica na brochure vakavalagi A Satisfying Life
—How to Attain It, tabaka
na iVakadinadina i Jiova.
1 19697 965
8)1 .) 1..#( 9.
TISEBA 1, 2015
3
iVola me Kilai Vinaka
4
NA VALE NI VAKATAWA
VOLAI ME KILAI VINAKA
E vakamacalataki ena iVolatabu na ivakasala yaga
meda walia kina na noda leqa e veisiga. E rawarawa
sara na kena kilai. E wasei vakarua.
Kena imatai, e volai tu ena iVolatabu na vosa
rawarawa, e tau vakadodonu qai veiuqeti. E sega ni
vakayagataka na ivosavosa e buawa na kena ibalebale se kilakilai dredre, ia na vosa e matata, eda
rawa tale ga ni raitayaloyalotaka. Ni vakamacalataka e dua na vakasama titobu se dredre, ena vakayagataka ga na vosa ni veisiga.
Kena ivakaraitaki, e dau vakayagataka o Jisu e
levu na vosa vakatautauvata rawarawa sara e yavutaki ena nodra bula e veisiga na lewenivanua, me
rawa ni uqeta na lomadra na veika e vakavulica. E
laurai vakalevu qori ena nona veivakavulici e kilai
levu me Vunau ena Ulunivanua, e volaitukutukutaki
ena Maciu wase 5 ina 7. E kaya e dua na daunivakamacala ni “yaga” nona “ivunau” qai dikeva ni “sega
Me ikuri ni vakamacala
me baleta na itekitekivu
ni bula, raica na brochure
vakavalagi Was Life Created? tabaka na
iVakadinadina i Jiova. Sa
tu tale ga ena www.jw.org.
Was Life Created?
˘ Digital Vision Ltd/age fotostock
Na iVolatabu e ivola makawa ga. Sa vakacava na
kena dede? E tekivu volai ena Tokalau e Loma ena
rauta na 3,500 na yabaki sa oti. E donuya qori na
gauna e veiliutaki kaukaua sara tu ga kina na vuvale
na Shang e Jaina, rauta tale ga ni tini na senitiuri ni
bera ni tekivu na lotu Buda e Idia.—Raica na kato
“iTukutuku Dina me Baleta na iVolatabu.”
Ke vinakati me ivukevuke yaga e dua na ivola qai
dusimaki ira e levu, e dodonu me kilai vinaka mada,
me ganiti ira tale ga na wilika. E va sara ga qori na
iVolatabu. E veivakacegui na isaunitaro era tu kina
me baleta na veika bibi e vauca na bula.
Kena ivakaraitaki, o bau vaqaqa, ‘Eda mai bula tu
vakacava e ke?’ Qori na taro era vaqaqa e levu ena
vica vata na udolu na yabaki sa oti me yacova mai
nikua. Ia e rawa ni kune na kena isau ena imatai kei
na ikarua ni wase ena ivola na Vakatekivu. E vakamacalataki lesu ena itukutuku ni iVolatabu qori na
“ivakatekivu”—oya na vica vata na bilioni na yabaki
sa sivi—na gauna e buli kina na vuravura kei na
lomalagi, wili kina na isoso kalokalo, na kalokalo kei
na vuravura. (Vakatekivu 1:1) Sa qai vakamacalataka na kena tawani vakamalua na vuravura, nodra
basika na veika bula tale eso, kei na itekitekivu ni
kawatamata, vaka kina na inaki ni nodra buli.
iTukutuku Dina me Baleta
na iVolatabu
˙ E 66 na ivola ena iVolatabu.
Me ikuri ni vakamacala
me baleta na iVolatabu,
raica na brochure The
Bible—What Is Its
Message? tabaka na
iVakadinadina i Jiova.
Sa tu tale ga ena
www.jw.org.
˙ Era lewenivola ena iVolatabu na itukutuku makawa,
lawa, parofisai, serekali, vosa vakaibalebale,
sere kei na ivola.
˙ E tekivutaki na kena volai ena 1513 B.G.V. qai vakaoti
ena 98 G.V., e sivia toka ni 1,600 na yabaki.
The Bible
WHAT IS ITS MESSAGE?
˙ Era uqeti vakalou e rauta ni 40 na tagane
mera vola na iVolatabu.
ni kena” inaki “meda kila wale ga, ia me idusidusi qai
lewa na ka eda cakava.” O rawa ni wilika na wase
taucoko qori ena 15 ina 20 na miniti, o na qoroqoro ga ena rawarawa ni vosa i Jisu kei na kena yaga
vakalevu.
Na lewe tale ga ni iVolatabu e vakarawarawataka
na kena kilai. E sega ni ivola ni itukuni se vatavatairalago. Ia e kaya na ivola The World Book Encyclopedia ni levu na ka era volai tu kina e “baleti ira na rogo
kei na ira na tauvanua” kei na nodra “sasaga, inuinui, nodra malumalumu kei na nodra qaqa.” E rawarawa sara noda kila na kedra itukutuku o ira dina na
talanoataki kina, na veika e yaco, kei na ka eda vulica ena nodra ivakaraitaki.—Roma 15:4.
SA TU VAKARAWARAWA
Mo rawa ni kila vinaka e dua na ivola, ena vinakati me volai ena vosa o kila. Kena irairai ni sa tu vakarawarawa nikua na iVolatabu ena vosa o kila, ena
vanua o tiko kina se matatamata o lewena. Dikeva mada se rawati vakacava qori.
Kena Vakadewataki. A volai taumada na iVolatabu ena vosa vakaIperiu, vakaArame kei na vaKirisi. E sega gona ni levu era rawa ni wilika. Me
rawa ni vakadewataki ena so tale na vosa, dua na ka
nodra cakacaka vagumatua na daunivakadewa. E
E veivakacegui na isaunitaro era
tu kina me baleta na veika bibi e
vauca na bula
vakavinavinakataki na nodra cakacaka ni sa vakadewataki taucoko se vakatikina nikua na iVolatabu
ena rauta na 2,700 na vosa. Kena ibalebale qo ni
sivia na 90 na pasede na kawatamata era sa rawa ni
wilika na iVolatabu ena nodra vosa ni sucu.
Kena Tabaki. A volai taumada na iVolatabu ena
iyaya e ca rawarawa me vaka na leca kei na kuta. Me
vakadewataki na itukutuku era tu kina ena vinakati
me lavetaki sara vakavinaka qai volai e liga. E saulevu, le lailai tale ga e rawa nira volia. Ia na gauna e
buli kina na misini ni tabaivola i Gutenberg ena sivia
na 550 na yabaki sa oti, e veisoliyaki sara kina vakalevu na iVolatabu. E nanumi ni sa veisoliyaki e sivia
na 5 na bilioni na iVolatabu taucoko se vakatikina ga.
E sega ni dua tale na ivola vakalotu me rawa ni
tautauvata kei na iVolatabu ena kena veisoliyaki. E
macala kina ni iVolatabu e dodonu me kilai vakavinaka. E rawa ni dredre toka, ia sa tiko na ivukevuke. iVukevuke cava? Ena yaga vakacava? Ena veivosakitaki qori ena ulutaga e tarava.
TISEBA 1, 2015
5
iVukevuke me Kilai Vinaka Kina na iVolatabu
Vakasamataka mada ke o lako i vanua tani. O sotavi ira na lewenivanua e kea, qai vou vei iko na
nodra ivakarau vakavanua, kedra kakana, kei na
nodra ilavo. Macala ga ni na sega ni rawarawa vei
iko.
Ena rairai va tale ga qori na imatai ni gauna o
wilika kina na iVolatabu. O na lesu tale ina gauna
makawa qai vou vei iko na ka kece. O sotavi ira
kina na kai Filisitia, o se qai raica vakadua eso na
itovo ni vanua me vaka na ‘dresulaki ni isulu,’ se
na kakana e vakatokai me mana, kei na ilavo e
kilai me drakema. (Lako Yani 16:31; Josua 13:2;
2 Samuela 3:31; Luke 15:9) O na rawa ni veilecayaki kina. Ia me vaka ga na kena dau sikovi e dua
na vanua vou, vakacava o na taleitaka me dua e
vakamacalataka vei iko?
NODRA DUSIMAKI ENA GAUNA MAKAWA
Mai na gauna e tekivu volai kina na iVolatabu
ena ika16 ni senitiuri, era vukei na bula tu ena
gauna oya mera kila vinaka na kena ibalebale. Me
kena ivakaraitaki, a “vakamacalataka” o Mosese
na imatai ni nodra iliuliu na Isireli na veika e volai
tu kina.—Vakarua 1:5.
Ni oti e rauta ni tini tale na senitiuri era se
tiko ga o ira na dauveivakavulici ena iVolatabu.
Ena 455 B.G.V., era soqoni ena rara e Jerusalemi
e dua na ilala Jiu levu, ra wili kina e levu na gone.
Era qai ‘wilika kina e cake’ na dauveivakavulici
na ‘iVolatabu.’ Ia eso tale na ka era cakava. Era
“vukei ira na lewenivanua mera kila na ka e wiliki.”
—Niemaia 8:1-8.
Ni oti tale e lima na senitiuri, e veivakavulici va
qori o Jisu Karisito. E qasenivuli kilai levu. (Joni
13:13) E vakavulici ira na ilala levu, so na gauna
vei ira yadudua. Dua na gauna a vosa kina vei ira
na ilala levu ena nona iVunau rogo ena Ulunivanua, ra qai “vakadrukai na ilawalawa ya ena
nona veivakavulici.” (Maciu 5:1, 2; 7:28) Ena vulaitubutubu ni 33 G.V., a vosa o Jisu vua e rua na
6
NA VALE NI VAKATAWA
tisaipeli ni rau taubale tiko ena gaunisala e gole
ina dua na koro volekati Jerusalemi, e “sereka voli
[“vakamatatataka,” ivakamacala e ra] na iVolatabu” vei rau.—Luke 24:13-15, 27, 32.
Era dau veivakavulici tale ga ena Vosa ni Kalou
na tisaipeli i Jisu. Dua na gauna a wilika tiko e dua
na tikina mai na iVolatabu na vakailesilesi ni Iciopea. E torovi koya sara e dua na tisaipeli o Filipi
qai tarogi koya: “O kila na ka o wilika tiko?” E
sauma lesu na turaga ni Iciopea: “Meu kila vakacava ke sega ni dua e vakavulici au?” Mani vakamacalataka o Filipi na kena ibalebale.—Cakacaka
8:27-35.
NODRA DUSIMAKI ENA GAUNA QO
Me vakataki ira na qasenivuli ni iVolatabu ena
gauna makawa, era veivakavulici tale ga nikua na
iVakadinadina i Jiova ena 239 na vanua. (Maciu
28:19, 20) Era vakavulici ira e sivia na ciwa na milioni e veimacawa mera kila vinaka na iVolatabu.
Levu vei ira qori era sega ni susu ena vuvale lotu
vaKarisito. E sega ni saumi na vuli qori, rawa
tale ga ni vakayacori e vale se dua na vanua e veiganiti. So era vuli ena talevoni se na vidio nira
vakayagataka na kompiuta se na mobail.
Oni rawa ni tarogi ira na iVakadinadina i Jiova
ke oni via vuli. Oni na raica ni sega ni dredre na
kilai ni iVolatabu, ia e ivola “yaga me veivakavulici, me veivunauci, me veivakadodonutaki, me
veidusimaki ena ka e dodonu,” me rawa ni “vakarautaki vinaka kina” e dua “me tu vakarau tale ga
me vakayacora na cakacaka vinaka.”—2 Timoci 3:
16, 17. ˇ
E rawa ni download na ilavelave
ni iVolatabu se kerea mo vuli ni o
gole ena neimami website, na
www.jw.org
s
iVukevuke
ena Internet
O via kila na iVolatabu? Gole ina Internet
ena jw.org. E tiko kina na itukutuku e sega ni
saumi me baleta na iVolatabu ena sivia na 700
na vosa. O na marautaka mo vulica na
veiulutaga qo:
Taro e tarogi wasoma
ˇ Na cava na inaki ni bula?
ˇ Cava eda mate kina?
ˇ Na cava e yaco nida mate?
(Rai ena IVAKAVUVULI VAKAIVOLATABU ˛
SAUMI NA TARO VAKAIVOLATABU)
Veika bibi e vauca na noqu bula
ˇ Ka o rawa ni cakava ni o lomabibi
ˇ Ka me caka ni dua e tauvimate bibi
ˇ Leqa vakailavo kei na dinau
(Rai ena IVAKAVUVULI VAKAIVOLATABU ˛
SAUMI NA TARO VAKAIVOLATABU)
iVakasala ina vuvale
ˇ Na iwali ni veiba
ˇ Veimaliwai Vakaveivugoni
ˇ Veivakavulici ena itovo e kilikili
(Rai ena IVAKAVUVULI VAKAIVOLATABU ˛
VEIWATINI & ITUBUTUBU)
iVakasala vei ira na itabagone
ˇ Ka meu cakava niu vakasagai
ˇ Ka meu cakava niu sagai
ˇ Ka meu cakava niu galili
(Rai ena IVAKAVUVULI VAKAIVOLATABU ˛ ITABAGONE)
w
Raica na vidio Vuna mo
Vulica Kina na iVolatabu ena www.jw.org
w
Raica na vidio
Na Cava e Dau Caka
ena Vuli iVolatabu?
ena www.jw.org
Ena Oti na VEIVAKAISINI?
A
SUSU o Panayiota ena dua na yanuyanu ena
Mediterranean. E taleitaka na veika vakapolitiki ni se itabagone. Oti e cakacaka sara vakavunivola ena dua na isoqosoqo vakapolitiki ena koro e
tiko kina. E bau gole mada ga e veivale me kumuni
cau me baleta na isoqosoqo qori. Toso na gauna e
tuburi koya na yalolailai. E raica votu vei ira na lewe
ni isoqosoqo e lewena na veitovaki vakaveiwekani,
guti ni itutu kei na rogo, veileti, kei na veivuvutaki,
ia era kaya nira veitokani.
E susu o Daniel ena vuvale dau lotu e Ailadi. E
nanuma lesu nodra veivakaisini na bete nira dau
gunu sivia, veimauilavo, butakoca tale ga na soli, ia
na gauna vata qori era tukuna tiko kina vua ni na
kama i eli ke ivalavala ca.
E dua na iwase ni bula levu i Jeffery e vakayagataka ena nona veivoli qai volivolitaki vei ira na
itaukei ni waqa mai na veimatanitu, e tiko mai Peritania kei Merika na nodra bisinisi. E nanuma lesu e
levu na gauna era veidabui kina na dau volivoli kei
ira na veivoli nira bose kei ira na vakailesilesi ni
matanitu. Ena nodra veivakaisini era tu vakarau ni
tukuna na ka ga e vinakati mera rawa ni veivoli kina
se rawata e dua na konitaraki.
Ka ni rarawa ni sega ni yaco ga ena dua na vanua
na veika qori. Voleka ni veika kece e caka nikua
8
NA VALE NI VAKATAWA
sa kune kina na veivakaisini, ena buturara ni veika
vakapolitiki, lotu, kei na bisinisi. Na vosa vakavalagi
ni “dauveivakaisini” e yavutaki ena vosa vaKirisi, qai
dusia ni dua e vosa tiko se vakaraitaki ena buturara
ni vakalasalasa, vakalevu ni vakamatavulo. Yaco na
gauna me vakaibalebaletaki vua e dua e soli vukivuki
tiko me vakacalai ira kina eso tale se me rawaka kina
vakailoa.
Ia o ira na vakaisini e dau curumi ira na yalo ca,
cudrucudru, ra qai veicati. Ena levu ni nodra cudru
era dau taroga kina: “Ena oti na veivakaisini?” E kaya
na Vosa ni Kalou ni na oti na veivakaisini.
RAI NI KALOU KEI LUVENA ME BALETA
NA VEIVAKAISINI
E tukuni ena iVolatabu ni a tekivuna na veivakaisini e dua na ibulibuli vakayalo e tawarairai, sega ni
o keda na kawatamata. A vakayagataka o Setani na
Tevoro, na gata me nona matavulo me rawaka kina,
qai vakacala na imatai ni yalewa, o Ivi. (Vakatekivu
3:1-5) Me tekivu mai na gauna qori, era dau vakatotomuri koya e levu mera saga e dua na ka era sega
ni rawata ena nodra veivakaisini nira nanumi ira ga
vakataki ira mera rawaka kina.
Ni vakacalai na matanitu makawa o Isireli ena sokalou lasu kei na veivakaisini vakayalo, a vakaroti ira
vakavica na Kalou ena ka ca era na sotava kina. E
kaya na Kalou o Jiova vua na parofita o Aisea: “Era
torovi au na tamata qo ena gusudra, era rokovi au
ena tebenigusudra, ia na lomadra e yawa sara vei
au.” (Aisea 29:13) Nira sega ni veisau na Isireli,
e vakatarai ira na veimatanitu tani na Kalou mera
vakarusa na vanua ni nodra sokalou e Jerusalemi kei
na kena valenisoro—taumada ena 607 B.G.V., vei ira
na kai Papiloni, oti ena 70 G.V., vei ira na mataivalu
ni Roma. E matata kina ni na sega ni vakatara tiko
vakadede na veivakaisini na Kalou.
Na Kalou o Jiova kei na Luvena o Jisu erau taleitaki ira na dau lomadina era via cakava na ka dodonu. Kena ivakaraitaki, ena itekitekivu ni nona
cakacaka vakaitalatala o Jisu e torovi koya na turaga
o Nacanieli. Ni raici koya ga o Jisu e kaya sara: “Raica, e dua na kai Isireli dina, e sega ni dau lawaki.”
(Joni 1:47) E qai dua vei ratou na 12 na yapositolo i
Jisu o Nacanieli, dau kilai tale ga me o Pacolomiu.
—Luke 6:13-16.
Ena nona dau veimaliwai kei ira na nona imuri o
Jisu, a vakavulici ira me baleta na rai ni Kalou. Sega
gona ni dodonu me ratou dau veivakaisini. Ni veivakasalataki, e cata matua o Jisu na nodra veivakaisini na iliuliu ni lotu ena nona gauna. Dikeva mada
eso na nodra ivalavala.
E vakarairai na nodra “yalododonu.” E kaya o
Jisu vei ira na vakarogoci koya tiko: “Qarauna mo
dou kua ni dau yalododonu e matadra na tamata
mera raici kemudou kina . . . me vaka era cakava . . .
na dauveivakaisini.” E kaya tale ga mera soli iloloma
lo ga me ‘kua ni laurai’ levu. Me kua tale ga ni laurai
levu na nodra masu, mera dui masu lo ga. Era na sokalou kina ena lomadina, ena marautaka tale ga o
Tamana.—Maciu 6:1-6.
E dau totolo ga nodra vakalelewa. E kaya o
Jisu: “Dauveivakaisini! Kauta tani mada e liu na
tolonikau levu mai matamu, o na qai raica vinaka na
co lailai mo na kauta laivi mai na mata i tacimu.”
(Maciu 7:5) Ni dua e vakalewa na nona cala e dua
tale, ia e vakalecalecava na nona cala levu, e sega
ni vakaraitaka tiko na ka dina me baleti koya. Me
nanuma vinaka tiko nida “ivalavala ca na tamata
kece, eda sega tale ga ni yacova rawa na lagilagi ni
Kalou.”—Roma 3:23.
E ca na inaki ni lomadra. Dua na gauna, era
tarogi Jisu na nodra tisaipeli na Farisi kei ira na
imuri i Eroti me baleta na ivakacavacava. Era vosa
vaqaseqase vei Jisu: “Qasenivuli, keimami kila ni
dau dina na nomuni vosa qai dodonu tale ga na
nomuni vakamacalataka na lawa ni Kalou.” Era via
bacani Jisu ena nodra taroga: “E tara me saumi vei
Sisa na ivakacavacava se sega?” E sauma o Jisu: “Ni
dauveivakaisini, na cava oni vakatovolei au kina?” E
veiganiti nona tukuna vei ira o Jisu nira dauveivakaisini, ni sega ni inaki dina ni lomadra mera kila
na kena isau, ia e vakasuina na nodra taro nira via
“bacani koya . . . ena nona vosa.”—Maciu 22:15-22.
Ni tauyavutaki na ivavakoso lotu vaKarisito ena
Penitiko 33 G.V., era dau dina ra qai vosa vakadodonu na lewena. Era gumatua na lotu vaKarisito dina
mera cavuraka na bula veivakaisini. Kena ivakaraitaki o Pita, e dua vei ira na 12 na yapositolo, e uqeti
ira na itokani lotu vaKarisito mera dau “talairawa-
O ira na lotu vaKarisito dina e ‘savasava
nodra loloma, e vinaka nodra lewaeloma,
e sega ni veivakaisini na nodra
vakabauta.’—1 TIMOCI 1:5
rawa ina ivakavuvuli dina, [ena] sega kina ni veivakaisini na nomuni veilomani vakaveitacini.” (1 Pita 1:
22) E uqeti ira tale ga na nona itokani vakacakacaka na yapositolo o Paula me dau ‘savasava nodra
loloma, me vinaka nodra lewaeloma, me kua ni veivakaisini na nodra vakabauta.’—1 Timoci 1:5.
NA KAUKAUA NI VOSA NI KALOU
E yaga ena imatai ni senitiuri na ivakavuvuli i Jisu
kei ratou na yapositolo me vaka e volai tu ena iVolatabu, e laurai ni se yaga tiko ga nikua. E vola kina na
yapositolo o Paula: “E bula na vosa ni Kalou qai
kaukaua, e gata cake mai na iseleiwau batirua, e
suaka me wasea na yagoda kei na lomada, na noda
isema kei na uro e loma ni suida, me vakavotuya
na nanuma kei na inaki ni lomada.” (Iperiu 4:12)
Na nodra vulica na ivakavuvuli vakaivolatabu kei na
nodra gumatua e levu mera muria, era sa rawa ni biuta kina na bula veivakaisini, ra qai saga mera dau
TISEBA 1, 2015
9
“Au raica nira veilomani
ra qai veikauaitaki
dina.”—PANAYIOTA
“Au sega sara ga ni
rawa ni vakaisini ira na
itokani lotu vaKarisito
mera vakabauta niu
dina tiko ena itavi au
qarava, ia e sega.”
—DANIEL
“Au sa dau qarauna sara
me kua ni veibacani na
ivakarau ni noqu vosa
meu volivolitaki
totolo ga kina. . . . E
uqeta noqu lewaeloma.”
—JEFFERY
dina, ra cakava tale ga na ka e dodonu. Dikeva mada
qo na nodratou ivakaraitaki e tolu ratou sa cavuti oti
mai.
E veisau na bula i Panayiota ena gauna e sureti
kina me tiko ena dua na soqoni ena nodra Vale ni
Soqoni na iVakadinadina i Jiova. E raica ni sega
ni vakarairai na nodra ivalavala mera solimaka ga vei
ira eso tale. E kaya: “Au raica nira veilomani ra qai
veikauaitaki dina, na ka au sega ni raica ena veiyabaki kece au cuqena tiko kina na veika vakapolitiki.”
E vulica sara na iVolatabu o Panayiota, oti e papitaiso. Ia sa sivi qo e 30 na yabaki. E kaya: “Sega ni
vakainaki na noqu bula niu gole e veivale meu matataka na isoqosoqo vakapolitiki, au qai vakila ga qori
niu sa tekivu vunautaka na Matanitu ni Kalou—na
10
NA VALE NI VAKATAWA
sala duadua ga e rawati kina na vuravura era yalododonu na lewena.”
E toso vinaka sara o Daniel ena ivavakoso vaKarisito, soli kina vua eso na itavi. Ni oti e vica na
yabaki, a vakatulewa cala, qai ca kina nona lewaeloma. E kaya: “Niu nanuma lesu na veivakaisini au
raica ena lotu ena vica na yabaki eliu, sa lomaqu ga
kina meu vakasuka na itavi au dau qarava tiko. Au
sega sara ga ni rawa ni vakaisini ira na itokani lotu
vaKarisito mera vakabauta niu dina tiko ena itavi au
qarava, ia e sega.”
E ka ni marau ni qai veisau, e qarava tale na itavi e
dau lesi tu vua ena ivavakoso, vinaka tale ga nona
lewaeloma. Na ivakaraitaki vinaka qo era kilai kina
na dausokalou era sega ni bula veivakaisini. Era vulica mera “kauta tani mada e liu na tolonikau levu”
mai na matadra ni bera nira ‘kauta laivi na co lailai’
mai na mata i tacidra.
E kaya o Jeffery, e vakaitavi vakalevu ena buturara
ni bisinisi: “Na gauna au sa vulica kina e levu na ka
ena iVolatabu, au sa dau qarauna sara me kua ni veibacani na ivakarau ni noqu vosa meu volivolitaki
totolo ga kina seu tukuna na ka ga au vakasamataka
meu rawata kina na konitaraki. E uqeta noqu lewaeloma na veitikinivolatabu me vaka na Vosa Vakaibalebale 11:1, e tukuni kina ni ‘sevaka o Jiova na veidabui.’ ” E sega ni vakataki ira na tarogi Jisu ena
ivakacavacava o Jeffery, ni sa vulica me kua ni ca na
ivakarau ni lomana ena gauna e veimaliwai tiko kina
kei ira na lotu vaKarisito vaka kina o ira na sega ni
vakabauta.
Era saga tiko e vica vata na milioni na iVakadinadina i Jiova e vuravura raraba mera muria sara ga na
ka era vulica ena iVolatabu. Era gumatua ni “tokara
na tamata vou e buli me vaka na loma ni Kalou e
vauci kina na yalodina kei na yalododonu.” (Efeso 4:
24) Oni uqeti moni kilai ira na iVakadinadina i Jiova,
na ka era vakabauta, kei na sala era rawa ni vakavulici kemuni kina moni kila na veika me baleta na
vuravura vou e yalataka na Kalou. Na vuravura qori
e “tiko kina na yalododonu,” e sega kina na veivakaisini.—2 Pita 3:13. ˇ
O BAU KILA?
Era lako i Jerusalemi na Jiu “mai na veimatanitu
kece e ruku i lomalagi” ena Penitiko 33 G.V.?
TOLONISALA OSOOSO E JERUSALEMI
ENA PENITIKO 33 G.V.
Me ikuri ni veika e vakamacalataki ena Cakacaka 2:5-11, e vola na
Jiu dauvolaivola o Philo a bula tale ga ena gauna ya, na veika me
baleti ira na ilala levu era lako i Jerusalemi ena Penitiko 33 G.V.
Qo na ka e vola me baleti ira na gole i Jerusalemi: “Sega ni
tukuni rawa na kedra iwiliwili na dau lako mai na veivanua mera
tiko ena soqo qo e veiyabaki, so era lako ga mai vanua, so era soko
mai, era cavutu mai na tokalau kei na ra, vaka kina na vualiku kei
na ceva.” E cavuqaqataka tale ga e dua na ivola e vakauta o Akaripa I, na makubui Eroti na Ka Levu, me soli vua na Empara ni Roma
o Caligula. E vola kina o Akaripa me baleti Jerusalemi: “Na Koro
Tabu . . . e koroturaga kei Jutia vaka kina na veivanua tale eso,
ena vuku ni vanua vakoloni era tauyavutaki ena veivanua era tu
voleka.”
E vola o Akaripa na vanua vakoloni era vakaitikotiko kina na Jiu,
okati kina na veivanua yawa me vakataki Mesopotemia, Noca Aferika, Esia Lailai, Kirisi, kei na veiyanuyanu ena Mediterranean. E
kaya o Joachim Jeremias e dua na daunivakadidike: “E sega ni
vakamatatataki na ilakolako i Jerusalemi, ia na ka ga e kilai nira
vakaroti na Jiu uabula mera dau lai sokalou ena valenisoro ena
gauna qori.”—Vakarua 16:16. ˇ
Era vakaicili e vei na vica vata na udolu era mai
tiko ena nodra soqo na Jiu e Jerusalemi?
IRUSARUSA NI DUA NA VANUA
NI SISILI E JERUSALEMI
E dau vakayacori e Jerusalemi e veiyabaki e tolu na soqo—na
Lakosivia, Penitiko, kei na Soqo ni Valetabanikau. Era dau gole i
Jerusalemi e vica vata na drau na udolu ena imatai ni senitiuri
mera tiko ena soqo qori. Era lako mai na veivanua kece e Isireli, kei
na vanua tale eso era tiko kina na Jiu. (Luke 2:41, 42; Cakacaka 2:
1, 5-11) Era na vaqara na dausokalou kece qori na vanua mera
vakaicili kina.
Eso era vakaicili vei ira na nodra itokani, so tale ena bure kei na
vale ni veivakaicilitaki. E levu era tara ga nodra valelaca volekata
na bai ni koro. Ena iotioti ni gauna e tiko kina e Jerusalemi o Jisu,
a vakaicili ena dua na koro voleka o Pecani.—Maciu 21:17.
Era kune volekata na valenisoro e levu na vale era tu kina na
tavu ni sisili. Qori na nodra bure na dausokalou, mera tiko kina ra
vakasavasavataki ira tale ga ni bera nira curuma na valenisoro. E
laurai ena so na volavola e ceuti tu ena dua na lalaga ni vale qori
na nona cakacaka o Theodotus, e bete, e iliuliu tale ga ni nodra
valenilotu na Jiu. A “tara” o koya “na valenisoro me wiliki kina na
Torah [se Lawa] qai . . . nodra icili se rumu na vulagi era dravudravua, vakarautaki tale ga vei ira na wai.” ˇ
Todd Bolen/BiblePlaces.com
TISEBA 1, 2015
11
E iMatai ni Tui Tabu o Pita?
“E lesi o Kadinala Jorge Mario Bergoglio, S.J., me Bete Levu Sara,
me ika265 ni bete e sosomitaki Pita.”—Nodra itukutuku na lotu Katolika na
VATICAN INFORMATION SERVICE, VATICAN CITY, MAJI 13, 2013.
“E cecere sara na nona itutu na bisovi ni Roma ena Lotu kece, ni
sosomitaki Saint Peter ena nona veilesi o Jisu Karisito.”
—iTukutuku mai na ivakavuvuli ni ivola THE PRIMACY OF THE BISHOP
OF ROME DURING THE FIRST THREE CENTURIES, 1903, E VOLA O VINCENT ERMONI.
“Ke dua e vakacala nona . . . sosomitaki Pita na Bete ni Roma
ena itutu qori; ena cati sara ga [ena okati me vukitani].”
—Mai na matabose e kilai me THE FIRST VATICAN COUNCIL, JULAI 18, 1870.
EI ira e vica vata na milioni na lotu Katolika e
vuravura, na lawa ni 1870 me baleta na matabose ni Vatican Council e vakatulewa sara ga ni
lotu, me kua ni saqati, ni nodra ivakavuvuli dei
qori. Ia ena vinaka me tarogi, e yavutaki vakaivolatabu? Vakacava na Tui Tabu o Francis, e sosomitaka dina na yapositolo o Pita? E imatai ni tui tabu
o Pita?
V
“AU NA TAUYAVUTAKA NOQU LOTU ENA
VATU QO”
Na vakatulewa ni matabose ena 1870 e yavutaki
sara ga vakatabakidua ena nodrau veivosaki o Jisu
kei Pita ena Maciu 16:16-19 kei na Joni 21:15-17. E
laurai ena rua na tikinivolatabu qori kei na so tale,
ni a vakacolati o Pita ena dua na itavi bibi ena kedra
itukutuku na lotu vaKarisito taumada. E tukuna
tale ga o Jisu vei Pita ena imatai ni gauna rau sota
kina, ni na dei nona ivalavala me vaka na vatu.
12
NA VALE NI VAKATAWA
(Joni 1:42) Ia vakacava a lesi Pita o Karisito ena
dua na itutu cecere?
Ena Maciu 16:17, 18, e kaya o Jisu vei Pita: “Au
kaya vei iko, o iko o Pita [kena ibalebale “O Koya na
Vatu”], au na tauyavutaka noqu lotu ena vatu qo.”1
Vakacava, e vakaibalebaletaka tiko o Jisu ni na tauyavutaka ga e dua na tamata me vakataki Pita na
nona “lotu” se ivavakoso? Ena lesi o Pita me liutaki
ira na imuri kece i Jisu? Cava nodratou rai na vo ni
yapositolo eratou a tiko ena veivosaki qori me baleta na ka e tukuna o Jisu? E tukuni ena Kosipeli ni
ratou a veiletitaka vakavica ena dua na gauna e
muri se o cei e cecere. (Maciu 20:20-27; Marika 9:
33-35; Luke 22:24-26) Ke sa digitaki Pita oti tu o
Jisu ena dua na itutu cecere, me na veiletitaki tale
va qori se o cei e cecere vei ratou na yapositolo?
1 Na veitikinivolatabu kece ena ulutaga qo e lavetaki mai na iVolatabu na Catholic New American Bible, e vakayagataki tiko ena Vatican
website.
Eda na kila vakacava na ibalebale ni vosa:
“O iko o Pita, au na tauyavutaka na noqu
lotu ena vatu qo”?
Vakacava na rai i Pita me baleta na ka e kaya o
Jisu? Ni susu ga mai Isireli, ena rairai kila eso na
vosa e dau vakayagataki ena parofisai vakaIperiu
me vaka na “vatu” se “vatu ena tutunivale.” (Aisea
8:13, 14; 28:16; Sakaraia 3:9) Na gauna e lavetaka
tiko kina e dua na nona ivola vei ira na nona itokani
vakabauta, e vakamacalataka ni o Jisu Karisito, na
Mesaia e “vatu ena tutunivale.” E vakayagataka o
Pita na vosa vaKirisi na pe’tra (na vosa vata ga e
kune ena ka e kaya o Jisu ena Maciu 16:18) me dusi
Jisu duadua ga.—1 Pita 2:4-8.
Na yapositolo tale ga o Paula e imuri yalodina i
Jisu. Vakacava, a vakabauta ni lesi Pita ena dua na
itutu cecere o Jisu? Nona vakavinavinakataki Pita
tiko ena ivavakoso lotu vaKarisito taumada, e vola
kina ni o Pita e dua vei ira e “nanumi me duru ni
ivavakoso.” Ia e kila vinaka tu o Paula nira levu tu
na “duru ni ivavakoso.” (Kalatia 2:9) Ke sa lesi Pita
oti gona o Jisu me ulu ni ivavakoso, era na sega
ni raici koya na nona itokani vakabauta me dua e
nanumi tu ga me duru ni ivavakoso.
Ni vola tiko o Paula na nona dau veivakaduiduitaki o Pita, e tukuna kina vakadodonu ena veidokai:
“Au saqati koya e matana ni cala sara ga.” (Kalatia
2:11-14) E sega ni vakabauta o Paula me na tauyavutaka na nona lotu se ivavakoso o Karisito e dua e
kawa ivalavala ca se o Pita. E vakabauta ga ni na
tauyavutaka o Jisu Karisito. E kila o Paula ni “vatu
o Karisito.”—1 Korinica 3:9-11; 10:4.
“O IKO O PITA . . . ”
Eda na kila vakacava na ibalebale ni vosa: “O iko
o Pita, au na tauyavutaka na noqu lotu ena vatu
qo”? Ena vinakati meda kila vinaka na kena ikotokoto. Cava rau a veivosakitaka tiko o Jisu kei Pita?
Se qai tarogi ratou ga nona tisaipeli o Jisu: “Cava
dou nanuma baleti au?” Sega tale ni wawa o Pita ni
sauma: “O kemuni na Mesaia, na Luve ni Kalou
TISEBA 1, 2015
13
iTekitekivu ni Tui Tabu
32 G.V.: Sa tukuna oti tu o Jisu ni na tauyavutaka ga
na nona lotu se ivavakoso; a sega ni lesia na yapositolo o Pita ena dua na itavi cecere
55-64: Rau vola na yapositolo o Paula kei Pita e vica
vata na tikinivolatabu e tiko kina na vakasama ni o
Jisu duadua ga e tauyavutaka na ivavakoso ni lotu vaKarisito
254-257: E kaya o Stephen, na bisovi ni Roma, ni
cecere sara vei ira na vo ni bisovi baleta ni sosomitaki
Pita; ia era sega ni duavata kei koya na vo ni bisovi me
vakataki Firmilian mai Sisaria kei Cyprian mai
Carthage
296-304: Na imatai ni ivakadinadina me baleta na
kena dau vakayagataki na icavuti “papa,” se “tui
tabu” e semati vua na bisovi ni Roma
ika5 ni senitiuri: Vakayagataka tale na Maciu 16:18
e dua na bisovi ni Roma, o Leo I, me vakadeitaka kina
nona liutaki ira na vo ni bisovi
ika6 ni senitiuri: Vakayagataki vakalevu na papa (se
tui tabu) me kena icavuti na bisovi ni Roma; ia era
vakayagataka tale ga na icavuti qori o ira na sega ni
kai Roma me yacova na ikaciwa ni senitiuri
1075: Tukuna o Gregory VII ni icavuti na “tui tabu”
e baleti koya sara tiko ga na bisovi ni Roma; ena nona
itukutuku na Dictatus Papae (Veiliutaki ni Tui Tabu) e
raici kina na tui tabu “ni rawa ni sosomitaki Karisito,”
me vaka e kaya e dua na daunitukutuku makawa
/ 1870: E vakatulewataka na matabose ni Vatican
Council ni o koya na tui tabu ni Roma e “isosomi dina
kei Pita, na nodra Ravouvou na Yapositolo, e mata i
Karisito, e Ulu ni Lotu kece”
Library of Congress, Prints & Photographs Division, LC-DIG-pga-03306
bula.” Nona rogoca qori o Jisu e vakavinavinakataki koya qai kaya ni na tauyavutaka nona “lotu” se
ivavakoso ena dua na “vatu” dei, macala ga ni o
Jisu, ni se qai vakatusa oti ga o Pita ni vakabauti
koya.—Maciu 16:15-18.
Me salavata ga kei na nanuma qori, e levu na
“iLiuliu ni Lotu” era vola ni vatu e tukuni tiko ena
Maciu 16:18 e dusi Karisito. Kena ivakaraitaki, e
vola o Augustine ena ikalima ni senitiuri: “E kaya
na Turaga: ‘Au na tauyavutaka na noqu lotu ena
vatu qo,’ ni a tukuna vua o Pita: ‘O kemuni na
Karisito na Luve ni Kalou bula.’ Na vatu gona qo,
o a vakadinadinataka, au na tauyavutaka kina na
noqu Lotu. ” E tukuna vakavica o Augustine ni o
Karisito ga na “Vatu (se Petra).”
Ke lewai o Augustine kei ira eso tale ena ivakatagedegede ni ivakavuvuli ni lotu Katolika nikua, ena
tukuni nira vukitani. E kaya e dua na daunicioloji e
Suwitisiladi o Ulrich Luz, na nodra duavata na vuku
ni iVolatabu nikua me baleta na ulutaga qo era na
beitaki ga kina nira vukitani ena matabose ni 1870
na Vatican Council.
E ISOSOMI KEI PITA NA TUI TABU?
E sega mada ga ni kila na yapositolo o Pita na
icavuti “tui tabu.” Ia me yacova na ikaciwa ni senitiuri, e levu na bisovi era sega ni kai Roma era
sa vakayagataka na icavuti qori. A sega ni vakayagataki vakalevu na icavuti qori me yacova na
icavacava ni ika11 ni senitiuri. Era sega tale ga ni
kaya na lotu vaKarisito taumada ni dua ena sosomitaki Pita ena itavi a kainaki ni a lesi vua. E kaya kina
na vuku ni Jamani o Martin Hengel ni “sega na
ivakadinadina ena itukutuku makawa se ivakavuvuli vakalotu me dusia ni a bau dua na ‘itutu’ me
baleta na tui tabu.”
Me kena itinitini: Vakacava, e imatai ni tui tabu o
Pita? A sosomitaki koya e dua? E yavutaki dina
vakaivolatabu na ivakavuvuli era lewa ga na lotu
Katolika me baleta na tui tabu? Na kena isaunitaro
rawarawa ga na sega. Ia o Jisu a tauyavutaka ga na
nona lotu kei na nona ivavakoso dina. (Efeso 2:20)
Qo na taro bibi meda vaqaqa, Au sa kunea na ivavakoso dina? ˇ
RA TAROGA NA DAUWILIWILI . . .
Na cava e cala kina na ivalavala e
dau vakayacori ena Kirisimasi?
E dau kilai levu na Kirisimasi me nodra soqo na lotu
vaKarisito me marautaki kina na sucu i Jisu. Ia e levu
na ivalavala e dau vakayacori ena soqo qori eda vaqaqa kina se ra mai okati tu mada vakacava ena nona
sucu o Jisu.
Kena imatai na kena itukuni o Santa Claus se o Father Christmas. Dau vakatayaloyalotaki tu ena gauna
qo me turaga mamarau, e kumi vulavula levu, balubalu tale ga, e vakaisulu damudamu. E toso vinaka
mada ga e dua na bisinisi ni volitaki gunu e Noca Amerika ena 1931 ni vakayagataki o Father Christmas ena
itukutuku ni kena volitaki. Ia era saga eso na lewe i
Brazil ena veiyabaki ni 1950 me sosomitaki o Father
Christmas ena dua na turaga e kilai levu ena nodra
itukuni makawa o Grandpa Indian. Cava e yaco? E
taleitaki ga vakalevu o Father Christmas, bau “sivita
tale ga na gone o Jisu me vakayagataki ena soqo e
dau vakayacori ena ika25 ni Tiseba,” e kaya o Parofesa
Carlos E. Fantinati. Ia e sega ni cala duadua e kune
ena Kirisimasi na itukuni kei Father Christmas. Ena
vinaka meda dikeva tale mada na ka era dau cakava na
lotu vaKarisito taumada.
E kaya na Encyclopedia Britannica: “Ena imatai ni
rua na senitiuri ni lotu vaKarisito, a saqati vakalevu na
nodra siganisucu o ira era bolemate ena vuku ni nodra
vakabauta, wili kina o Jisu.” Na vuna? Nodra rai na
lotu vaKarisito ni siganisucu e nodra ivalavala na lotu
butobuto, me kua sara ga ni soqovi. E sega mada ga ni
kune ena iVolatabu na tikinisiga e sucu kina o Jisu.
Ena ikava ni senitiuri G.V., era tauyavutaka ga na
lotu Katolika na Kirisimasi, ra sega ni bau kauai ena
nodra cata na lotu vaKarisito taumada na ivalavala e
dau muri me soqovi kina na siganisucu. E vinakata o
lotu me rogo mani kauta tani na ka sara ga e vakalatilati tiko vua—qori na nodra soqo kilai levu na lotu
butobuto vakaRoma kei na nodra dau marautaka na
vulaililiwa. Ena veiyabaki mai na ika17 ni Tiseba ina
imatai ni Janueri, e kaya na ivola Christmas in America, e vola o Penne L. Restad “nira kana na lewe i Roma,
ra qito, ra marau, ra tayabe, ra qai tiko ena so tale
na soqo mera vakaraitaka kina nodra doka na nodra
kalou.” Ena ika25 ni Tiseba era soqova kina na lewe i
Roma na sucu ni Matanisiga Qaqa. E tauyavutaka kina
o lotu na Kirisimasi, qai vakamarici ira e levu na lewe i
Roma mera marautaka na sucu i Jisu me kua na sucu
ni matanisiga. E vola e dua na ivola o Gerry Bowler, e
yacana na Santa Claus, a Biography, qai tukuna kina
nira se “marautaka tiko ga” na lewe i Roma “na veisiwati ni soqo ni vulaililiwa qo.” Era “sega ni wasea na
siga vou kei na ivalavala makawa.”
E matata kina ni leqa levu ni soqo ni Kirisimasi oya
ni sega ni dodonu na sala e tauyavutaki kina. E kaya o
Stephen Nissenbaum ena nona ivola The Battle for
Christmas me baleta na Kirisimasi “ni qo na soqo ni
lotu butobuto e kena ubi ga na lotu vaKarisito.” E sega
ni dokai gona na Kalou kei na Luvena ena Kirisimasi.
Vakacava, me raici tu ga vakamamada qori? E taroga
na iVolatabu: “Erau na veitokani vakacava na yalododonu kei koya e sega ni yalododonu? Se rau tautauvata vakacava na rarama kei na butobuto?” (2 Korinica 6:14) Me vaka ga na tolo ni kau sa sega ni tubu
rawa tale vakadodonu, sa va sara tu ga qori na soqo ni
Kirisimasi ni “sa bau dredre sara ga me vakadodonutaki” tale.—Dauvunau 1:15. ˇ
TISEBA 1, 2015
15
SAUMI NA TARO VAKAIVOLATABU
Eda rawa ni kila na ka dina
me baleta na Kalou?
E tiko na sala e vosa kina vei keda na Kalou. E vakayagataka na yalona tabu se igu tawarairai mera kila
na dauvola iVolatabu na ka e vinakata. (2 Pita 1:
20, 21) Eda rawa gona ni kila na ka dina me baleti koya nida wilika na iVolatabu.—Wilika Joni 17:17;
2 Timoci 3:16.
E vakatakilai ena iVolatabu e levu na ka me baleta
na Kalou. E vakamacalataki kina na vu ni nona buli
keda, na veika ena cakava ena vukuda, kei na ivakarau
ni bula e vinakata meda muria. (Cakacaka 17:24-27) E
vinakata na Kalou o Jiova meda kila na ka dina baleti
koya.—Wilika 1 Timoci 2:3, 4.
CAVA E VINAKATA KINA NA KALOU MEDA
KILA NA KA DINA? WILIKA JONI 17:3
Na Cava Mada e
Kaya na iVolatabu?
Me ikuri ni
ivakamacala raica
na wase 1 ni ivola
qo, tabaka na
iVakadinadina
i Jiova
Na cava e vakadonui ira kina
na dau taleitaka na ka dina
na Kalou?
Rawa ni wiliki
tale ga ena
www.jw.org
E Kalou daudina o Jiova, e talai Jisu tale ga mai na
Luvena me vakavulica na ka dina. Qori na vuna era
volekati Jisu kina o ira na dau taleitaka na ka dina.
(Joni 18:37) Na Kalou tale ga e vinakati ira vakalevu
na via qaravi koya va qori.—Wilika Joni 4:23, 24.
E vakatetea na ivakavuvuli lasu me baleta na Kalou
na Tevoro o Setani, mera kua kina ni kila na Kalou e
levu. (2 Korinica 4:3, 4) Era taleitaka na ivakavuvuli
lasu o ira na dau guta na caka ca. (Roma 1:25) Ia e
vica vata na milioni na yalomalumalumu era sa mai
kila na ka dina me baleta na Kalou ena nodra vulica na
iVolatabu.—Wilika Cakacaka 17:11.
Kerea me dua noqu ivola Na Cava Mada
e Kaya na iVolatabu?
VOSA YACA ITIKOTIKO Raica na tabana e 2, ke o vinakata me vakau yani
e dua na nomu ilavelave
E rawa ni
download na
mekesini qo kei
na ka makawa
p
Raica ena Internet
na iVolatabu ena
sivia na 100 na vosa
Rai ena
www.jw.org, se
scan na code qo
wp15 12/01-FN
150829
s
n
o
WILIKA ESO TALE NA ISAUNITARO
VAKAIVOLATABU ENA INTERNET